Daadkracht en draagkracht

22/09/2024

Deze column is gepubliceerd in Weekend nummer 38

Rond Prinsjesdag is er altijd discussie over het geld van de koning. Zijn inkomen, de algehele kosten, de belastingvoordelen. En elke keer loopt het in de Kamer uiteindelijk met een sisser af.

Door Rick Evers

Misschien was het dankzij Mark Rutte. Misschien vanwege het gebrek aan daadkracht van Kamerleden. Soms gaat het er heftig aan toe in de discussies erover op sociale media. En gaan die discussies ook verder dan alleen de royals om wie het draait. Misschien heeft u het ook gehoord: Pieter-Christiaan die op de radio in De 538 Ochtendshow een fiks bedrag won met een belspel. Pieter-Christiaan? Toen de dj’s de voornaam zagen staan, dachten ze direct: de prins? Het bleek inderdaad de derde zoon van prinses Margriet en de professor. De prins probeerde het gewoon eens. Hoe groot is nou de kans dat je daadwerkelijk wordt geselecteerd? De dj’s klonken een tikkeltje ambivalent: “Dat neigt naar valsspelen.” Maar kan PC er wat aan doen dat zijn neef toevallig koning is? Ook luisteraars leken het oneerlijk te vinden. “De Oranjes hébben al zoveel geld en ze betalen geen belasting”, is de samenvatting op sociale media.

Er blijken nog steeds veel misverstanden te bestaan. Deels omdat de Oranjes geen openheid van zaken geven. Moeten ze dat? Ja, natuurlijk zijn we nieuwsgierig. Maar nee, ze hebben ook recht op hun privacy. We wéten precies wat ze aan inkomen ’van ons’ krijgen. Niet Pieter-Christiaan, die moet zelf zijn geld verdienen. Alleen Willem-Alexander, Máxima en Beatrix. Amalia stort haar inkomen – officieel een uitkering – voorlopig nog terug. Hoeveel ze krijgen, is openbaar. Wat ze met andere zaken in hun privétijd verdienen – aandelen, huizen en landerijen, bitcoins – zouden u en ik misschien graag willen weten, maar dat hoeven wij zelf ook niet aan de grote klok te hangen.

En dan is er nog het fabeltje dat de Oranjes geen belasting betalen. Een van de niet-leden van het Koninklijk Huis, een familielid van Beatrix en Willem-Alexander, heeft weleens een stapeltje blauwe enveloppen laten zien. Maar ook op het paleis is me verzekerd dat daar heel wat post van de Belastingdienst binnenkomt. Hun uitkering is inderdaad belastingvrij, maar over de rest, over winst uit ander inkomen, moet gewoon belasting worden betaald. Als Beatrix iets nalaat aan Willem-Alexander of aan Amalia, dan is het wel vrijgesteld van belasting. Flauw inderdaad, wat mij betreft is erfbelasting ook iets belachelijks, aangezien het belasting over belasting over belasting is. Het idee is dat de koning, de toekomstige of vorige, zo probleemloos stukken erfgoed generatieslang in de familie kan houden. Andere adellijke en koninklijke families hebben veel bezittingen verloren en in aanzien ingeleverd, nadat spullen op veilingen en brocantes zijn beland om erfbelasting te voldoen. Daarvan heeft de Oranjetop geen last.

Maar andere belastingen – btw en motorrijtuigenbelasting bijvoorbeeld – worden gewoon betaald door de koning en zijn ’bedrijf’. Als het een écht bedrijf was, zou hij ingeschreven zijn bij de Kamer van Koophandel en had hij ook btw over van alles kunnen terugvragen. Aangezien de koning geen bedrijf heeft, kan dat niet en levert het koninklijk bedrijf de schatkist ook heel wat geld op.

Maar waar is het dan om te doen? De Kamer heeft al meermaals ter sprake gebracht dat Willem-Alexander belasting over zijn inkomen van zo’n 1,1 miljoen euro per jaar moet betalen. Dat is lastig, want in de Grondwet staat nou eenmaal dat hij recht heeft op een belastingvrij inkomen. En de Grondwet aanpassen, dat kost veel moeite. Daarvoor moeten nieuwe verkiezingen worden uitgeschreven en daarna moet de wijziging door tweederde van de Kamers worden goedgekeurd. Veel gedoe en het duurt lang. Is het symboolpolitiek om te eisen dat de koning net als wij belasting gaat betalen? Of vinden we dat hij te veel verdient? Als de parlementsleden dat écht vinden, kunnen ze ook zijn inkomen halveren. Veel makkelijker en zo gedaan. Of roepen ze alleen voor de bühne?

Beeld: Mischa Schoemaker 

Deze column is gepubliceerd in Weekend nummer 38, nú in de winkel! Of lees ‘m online. Liever bestellen? Dat kan hier.